Historia szkoły

Historia szkoły na podstawie książki „Szkoła Podstawowa Nr 1 w Jastrzębiu-Zdroju – Praca monograficzna wydana z okazji jubileuszu szkoły 2015” autorstwa mgr Danuty Łydzińskiej i mgr Ireny Stencel

Część I

Szkolnictwo w Jastrzębiu Górnym w latach 1679 -1965

  1. Początki szkolnictwa i jego rozwój do roku 1945 
    Źródła archiwalne pozwalają sięgnąć połowy XVII w. Już w roku 1679 w protokole powizytacyjnym mówi się o tutejszym żaku szkolnym (scholaris), nie podając jego nazwiska. Szkolna rola, z której żak korzystał, miała 4 stajania. Przy chacie szkolnej był ogródek. Żak pobierał od każdego siodłaka, a było ich 26, po 3 bochenki chleba rocznie, 1 grosz średnio rocznie i 1 wiertel żyta. Natomiast z kościelnej kasy płacono mu za wypiek hostii rocznie 20 groszy. Mógł on za to dostatnio utrzymać siebie i rodzinę. Nie wiadomo niestety, jak długo tu urzędował.
    W 1687 mówi się o przybyciu do Jastrzębia nowego rektora szkolnego: Wawrzyńca Szupieńskiego, brata miejscowego proboszcza. Z zawodu był krawcem. Ukończył tez dwie klasy szkoły łacińskiej. (…)
    w 1730 r. zakupiono do tutejszego kościoła organy i odtąd rektor szkolny określany jest „organistą” lub „ludirectorem”. W tym samym roku wybudowano szkołę drewnianą, która służyła również za organistówkę. Następcą Wawrzyńca Szupieńskiego był Jerzy Mentel , pierwszy nauczyciel-organista, który urzędował tu jakiś czas przed 1737. W kolejnych latach taką rolę pełnili również:
    – Walenty Boczek
    – Paweł Nyksa
    – Kasper Knura
    – Marcin Danecki
    – Andrzej Deuczmanek.
    Szkoła pruska
    W 1765 r. przeprowadzono reformę szkolnictwa parafialnego. Miało to miejsce po zdobyciu Śląska przez Prusy. Zaprowadzała ona w szkołach wiejskich jednolity system nauczania, polegający na 6-letnim obowiązku ciągłego nauczania, począwszy od szóstego roku życia dziewczynek i chłopców. Ustanowiono wtedy plan lekcji, a także pewne dochody dla nauczyciela. Miała go opłacać cała gmina, która ponadto musiała na gruncie gminnym wybudować szkołę. Nauczyciel z kolei musiał bezwzględnie znać język niemiecki, aby móc w tym języku nauczać dzieci. (…)
    W 1847 r. zbudowano nową, murowaną szkołę, krytą gontem. Budynek przeznaczony był dla 200 dzieci, znajdowało się w nim również mieszkanie dla nauczyciela i jego pomocnika, zwanego adiuwantem. W 1850 r. w wyniku huraganu zniszczeniu uległa część gontowego dachu szkoły. W 1863 r. przybył do Jastrzębia drugi pomocniczy nauczyciel. Odtąd szkoła była już dwuklasowa, prowadzona przez dwóch nauczycieli. W 1864 r. w szkole uczyło się 274 dzieci. Niestety w roku 1872 jednym zarządzeniem władz pruskich wyrzucono język polski i polskie podręczniki szkolne ze wszystkich szkół elementarnych na Górnym Śląsku. Odtąd zapanowała niemczyzna. Na ogół można twierdzić, że aż do połowy XIX wieku ludność Jastrzębia pochłonął analfabetyzm. Dzieci pomagały rodzicom i nie chodziły do szkoły. Jeszcze w 1840 r. zjawiały się w szkole tylko porą zimową, latem za to „wałęsały się po polach” pasąc bydło. W tym czasie z przedstawicieli całej gminy Jastrzębia Górnego, Dolnego i Zofiówki podpisać się umiało tylko 6 osób. W 1870 r. wśród mieszkańców, którzy ukończyli 10 lat było 35% analfabetów. W latach 1900-1910 odsetek analfabetów spadł do zera. Tłumaczono to przymusem szkolnym, który nałożono na mieszkańców. Ponadto zatrudniono wówczas więcej nauczycieli, uczących wyłącznie po niemiecku – germanizacja.
    Budynek szkolny w Jastrzębiu Górnym
    Dawna szkoła z XVIII wieku, tzw. Organistówka, była ciągle łatana i przetrwała do 1842r. W tym roku zbadano jej stan i stwierdzono, że nie nadaje się do użytku. Do 1847 r. powstał budynek murowany, pokryty gontem, zwany Kistrówką. Na parterze znajdowało się mieszkanie dla kierownika oraz drewutnia. Na piętrze zorganizowano dwie duże izby szkolne i izdebkę dla pomocnika. Po kilkudziesięciu latach i ta szkoła okazała się za mała. Kiedy w 1874 r. liczba dzieci podniosła się do 294, powstał projekt zbudowania nowej szkoły, o co najmniej pięciu izbach szkolnych. W tej szkole na oczątku był kierownik i dwóch nauczycieli. W 1878 r. było już 377 dzieci z Jastrzębia Górnego oraz 11 z kolonii Zofiówka. Nowa szkoła powstała dopiero w 1884 r., było to dzisiejsze przedszkole.
    W 1896 r. spłonęła stara szkoła, tzw. Kistrówka. W 1901 r. szkoła liczyła 357 uczniów. Od tego roku zarządzał nią kierownik Franciszek Galbas. Oprócz niego było jeszcze trzech nauczycieli. Od 1914 pracowało już sześciu nauczycieli. Kierownik Galbas był ostatnim kierownikiem pruskiej, niemieckiej szkoły w Jastrzębiu.
    W latach 1914-1918 na skutek działań wojennych została spalona szkoła należąca do parafii św. Katarzyny. W roku 1922 w miejsce spalonej Kistrówki, z funduszy parafialnych i gminnych, wybudowano nową szkołę (dzisiejszy Urząd Pracy).
    Pierwszym kierownikiem był p. Żymełka, a później p. Roman Mendzel, który równocześnie pełnił rolę organisty, dlatego też mieszkał w szkole przy kościele, zwanej Kistrówką. Nauczyciele pracujący w szkole przed II wojną światową to m.in.: panowie – Trischler, Feilhauer, Musioł, Kram, Raszka, Szweda, Bilski, Wawrzyczny oraz panie – Muszanka,  Alamodzianka, Strzelczykówna, Goździkówna, Brzezicka, Nedejówna, Raszka. Nauka odbywała się w języku polskim tylko do 1939 r. Przez następne lata językiem nauczania był niemiecki. Podczas II wojny światowej kierownikiem szkoły był najpierw Roman Mandzel, a następnie Niemiec p. Kruczke. Wśród nauczycieli uczących w tym okresie można wymienić Niemki: pannę Rose, pannę Haupt. W tym okresie uczył również Roman Mandzel, ponieważ znał język niemiecki. Uczniowie od pierwszego dnia nauki posługiwali się wyłącznie językiem niemieckim i korzystali z dostarczonych im podręczników w tym języku. Musieli dostosować się do wymogów, gdyż bali się konsekwencji, wynikających z posługiwaniem się językiem polskim, nawet na przerwach.
    Po 1945 r. wrócił do nauczania szkolnego język polski.
  2. Szkoła w latach 1945-1965
    Nauka w latach 1945-65 odbywała się w dwóch budynkach szkolnych. Tzw. stara szkoła to budynek obecnego przedszkola. Na parterze odbywały się zajęcia przedszkolne, a nauka w klasach I-IV szkoły podstawowej odbywała się zarówno na parterze, jak i piętrze budynku.. Tutaj tez znajdowały się mieszkania nauczycieli. Starsze klasy uczyły się w czterech salach i na poddaszu tzw. nowej szkoły, czyli w dzisiejszej siedzibie Powiatowego Urzędu Pracy. Liczebność klas dochodziła nawet do 55 uczniów. Nauczyciele uczący zarówno w młodszych jak i starszych klasach przechodzili na swoje zajęcia  jednego budynku do drugiego. W obu budynkach szkolnych nie było centralnego ogrzewania, dlatego w klasach stały piece kaflowe. Uczniowie tzw. nowej szkoły wychodzili na przerwy na dwór, gdzie znajdowały się również toalety.
    Większość uczniów mówiła gwarą, nawet w czasie lekcji. W związku z tym, że szkoła nie posiadała sali gimnastycznej, zajęcia w-f odbywały się na pobliskim boisku sportowym lub na placu szkolnym. Zimą uczniowie ćwiczyli w klasach. Trudna sytuacja lokalowa nie przeszkadzała w zaszczepieniu uczniom pasji do uprawiania sportu (hokej, narciarstwo).
    W 1960 r. z inicjatywy nauczycielki j. polskiego – Marii Bezuch powstał zespół teatralny, w skład którego wchodzili młodzi mieszkańcy Jastrzębia, zainteresowani teatrem. Wystawili oni następujące przedstawienia: Królewna Śnieżka, Świniopas, Dzikie łabędzie, Śluby panieńskie.
    W 1964 r. zespół nauczycielski SP1, z inicjatywy p. Marii Bezuch, założył teatr małych form, czyli kabaret nauczycielski. W 1970 uzyskał wyróżnienie na eliminacjach zespołów nauczycielskich Polski południowej w Krośnie.

Część II
Nowy budynek szkolny – 1965

  • 18.05.1964 roku rozpoczęto budowę obecnej szkoły – Pomnika Tysiąclecia Państwa Polskiego z numerem 1068.
  • 14.07.1964 r. odbyło się wmurowanie kamienia węgielnego.
  • Patronat nad budową objęły KWK „Jastrzębie” i  „Zofiówka”, budową zaś zajęła się jednostka Wojska Polskiego 5539 z Zabrza, wydatną pomocą wykazali się też mieszkańcy osiedla.
  • 10.10.1965 r. dokonano uroczystego otwarcia nowej placówki i nadano jej imię II Armii Wojska Polskiego, jako wyraz wdzięczności żołnierzom jednostki z Zabrza – budowniczym szkoły.
  • 12.10.1965 odbyła się pierwsza konferencja Rady Pedagogicznej, pod przewodnictwem pierwszego kierownika, pana Alberta Lose. W skład I Rady Pedagogicznej Szkoły Podstawowej nr 1 im. II Armii Wojska Polskiego w Jastrzębiu Górnym wchodzili: Stefania Lisikiewicz, Ludwina Otto, Janina Scholz, Maria Bezuchowa, Roman Bezuch, Elżbieta Samol, Krystian Pukowiec, Stanisława Cimała, Bronisława Brożek, Józef Tkocz.
  • 13.10 1965 r. odbyły się pierwsze lekcje w nowej szkole
  • 17.06.1967 r. szkołę opuścili pierwsi absolwenci w liczbie 22.
  • 01.09.1971 r. dyrektorem szkoły został pan Józef Bek
  • 01.03.1979 r. dyrektorem szkoły została pani Otylia Szymik
  • 09.10.1980 r. odbyło się uroczyste nadanie sztandaru szkole
  • 01.12.1990 r. dyrektorem została pani Halina Eksner-Bek
  • 01.09.1999 r. dyrektorem szkoły została pani Barbara Milewska
  • 2003-2005 r. p.o. dyrektora została pani Irena Stencel
  • 06-11. 2005 r. p.o. dyrektora została pani Bogusława Sierny
  • 08.11.2005 r. dyrektorem szkoły została pani Mariola Zych
  • 01.09.2015 r. dyrektorem szkoły został pan Dariusz Minakowski
  • 01.09.2020 r. p.o. dyrektora została pani Anita Polnik-Klajn